Kancelaria Radców Prawnych

wyroki-frankowe-mbank
Aktualności

Wyrok TSUE z dnia 16 marca 2023 r. – co oznacza dla kredytobiorców?

Wyrok TSUE z dnia 16 marca 2023 r. (C-6/22) potwierdza możliwość dochodzenia roszczeń w przypadku kredytów spłaconych oraz poddaje pod wątpliwość możliwość ustawowego rozwiązania „problemu frankowego” wedle aktualnych oczekiwań banków.

W dniu 16 marca  2023 roku w sprawie rozpoznawanej przez TSUE pod sygn. C‑6/22 (zainicjowanej na skutek pytań prejudycjalnych Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli) zapadł wyrok korzystny dla kredytobiorców, który zaciągnęli kredyty waloryzowane do CHF.

W pierwszej kolejności, TSUE wskazał, że w wypadku unieważnienia umowy zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą ze względu na nieuczciwy charakter jednego z jej warunków do państw członkowskich należy uregulowanie, w drodze ich prawa krajowego, skutków tego unieważnienia, z poszanowaniem ochrony przyznanej konsumentowi przez tę dyrektywę, w szczególności poprzez zagwarantowanie przywrócenia sytuacji prawnej i faktycznej, w jakiej konsument ten znajdowałby się w braku takiego nieuczciwego warunku. Na gruncie prawa polskiego oznacza to w praktyce, że stwierdzenie abuzywności klauzul waloryzacyjnych, wiąże się z obowiązkiem zwrotu przez bank nienależnego świadczenia (restytucja). Brak takiego skutku restytucyjnego mógłby podważyć skutek zniechęcający przedsiębiorcę, wynikający z art. 6 ust. 1 w zw. z art. 7 ust. 1 Dyrektywy 93/13. Gdyby w umowie kredytu nie zawarto nieuczciwego postanowienia (przewidującego możliwość dowolnego kształtowania wysokości kursów przez bank), to w istocie bank takiej umowy (pozbawionej możliwości uzyskiwania dodatkowego wynagrodzenia w postaci własnej marży) nigdy by z konsumentem nie zawarł. Pozbawienie umowy kredytu niedozwolonego mechanizmu waloryzacji sprawia, iż umowa nie podlegałaby wykonaniu. Przywrócenie sytuacji prawnej i faktycznej prowadzić zatem musi do orzeczenia o obowiązku zwrotu świadczenia nienależnego przez bank na rzecz konsumenta, a więc do przywrócenia stanu gdyby nieuczciwej umowy nie zawarto.

Przy tym, TSUE zauważył, że ochrona przyznana przez Dyrektywę 93/13 nie może być ograniczona jedynie do okresu wykonania umowy zawartej z konsumentem przez przedsiębiorcę, lecz że obowiązuje ona również po wykonaniu tej umowy. Tym samym, nie ma w istocie znaczenia fakt, iż kredyt został w  całości spłacony a umowa nie jest wykonywana – okoliczność ta nie pozbawia konsumenta ochrony prawnej.

W rozpoznawanej sprawie, sąd polski wskazał, że przepisy prawa krajowego, które sąd powinien zastosować w celu ustalenia skutków unieważnienia umowy, prowadziłyby do podziału strat wynikających z tego unieważnienia w częściach równych pomiędzy konsumenta i bank. W tym też kontekście TSUE stwierdził kategorycznie, że w przypadku braku ochrony gwarantowanej przez Dyrektywę 93/13, stosowanie przepisów prawa krajowego przewidujących jednakowy podział strat między stronami przyczyniłoby się do wyeliminowania zniechęcającego skutku wywieranego na przedsiębiorców, ponieważ przepisy te mogłyby ostatecznie przynosić korzyści przedsiębiorcom poprzez ograniczenie ich obowiązku zwrotu kwot nienależnie pobranych na podstawie tych warunków.

Oznacza, to wprost, że TSUE poddał pod wątpliwość możliwość ustawowego rozwiązania „problemu frankowego” wedle ostatniej propozycji banków (otóż banki forsują wprowadzenie rozwiązania ustawowego, wedle którego miałyby one obowiązek przedstawienia kredytobiorcy propozycji ugody oraz przewalutowania kredytu na złotowy, natomiast przy braku takiej zgody kredytobiorcy spłacaliby kredyt wedle kursu średniego NBP – co w praktyce oznacza zabezpieczenie sytuacji banków). W kontekście orzeczenia TSUE wszelkie rozwiązania, które miałyby uprzywilejowywać bank i osłabiać ochronę wynikającą z Dyrektywy 93/13, sprzeczne byłyby z prawem Unii Europejskiej.

Niezależnie od powyższego TSUE stwierdził, że sąd krajowy nie może badać z urzędu sytuacji majątkowej konsumenta, który zażądał unieważnienia umowy, w celu ustalenia, czy takie unieważnienie może narazić tego konsumenta na szczególnie niekorzystne konsekwencje. Oznacza, to że sąd jest związany stanowiskiem konsumenta – jeśli ten uznaje, że ustalenie nieważności umowy jest dla niego rozwiązaniem korzystnym z ekonomicznego punktu widzenia, to sąd nie ma prawa do weryfikacji sytuacji majątkowej konsumenta celem weryfikacji prawdziwości twierdzeń konsumenta.

Co istotne TSUE wskazał, że sąd nie może odmówić stwierdzenia nieważności umowy, w sytuacji gdy konsument wyraźnie o to się zwrócił, i został poinformowany w sposób obiektywny i wyczerpujący o konsekwencjach prawnych i szczególnie szkodliwych dla niego skutkach gospodarczych.

Komentowany wyrok potwierdza dotychczasowe prokonsumenckie orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, a przy tym w sposób pośredni odnosi się do braku możliwości uregulowań ustawowych, które prowadziłyby do skutków mniej korzystnych niż orzeczenia sądowe.

Pełna treść wyroku TSUE z dnia 16 marca 2023 r. (C-6/22) dostępna jest pod adresem: https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=271338&pageIndex=0&doclang=pl&mode=req&dir=&occ=first&part=1&cid=276915

Autor: radca prawny Miłosz Filip.

Możliwość komentowania Wyrok TSUE z dnia 16 marca 2023 r. – co oznacza dla kredytobiorców? została wyłączona
Skontaktuj się z nami!Umów się z radcą prawnym na rozmowę!