Zawieszenie obowiązku płatności rat kredytu frankowego na czas trwania procesu o ustalenie nieważności umowy i zwrot świadczenia nienależnego jest jak najbardziej możliwe.
W dobie rosnącego kursu franka szwajcarskiego kredytobiorcy pozywający banki o unieważnienie umów kredytów waloryzowanych do CHF coraz częściej zastanawiają się nad możliwością wstrzymania obowiązku płatności rat kredytu na czas trwania procesu.
W najnowszym orzecznictwie sądy niejednokrotnie uwzględniają wnioski powodów w trybie zabezpieczenia roszczenia.
W pierwszej kolejności, odnosząc się do istoty postępowania zabezpieczającego, należy zwrócić uwagę, że w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd strony lub uczestnicy mogą żądać udzielenia zabezpieczenia (art. 730 k.p.c.). Dla uzyskania zabezpieczenia wymagane jest uprawdopodobnienie roszczenia oraz istnienia interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia (art. 730 1 § 1 i 2 k.p.c.).
a) Uprawdopodobnienie roszczenia
Uprawdopodobnienie roszczenia w postępowaniu zabezpieczającym oznacza, że kredytobiorca powinien przedstawić i należycie uzasadnić twierdzenia, które stanowią podstawę dochodzonego roszczenia. Uprawdopodobnienie dotyczy przy tym dwóch aspektów. Odnosi się ono do okoliczności faktycznych, na których opiera się roszczenie i które powinny być prawdopodobne w świetle dowodów przedstawionych przez uprawnionego, jak i do podstawy prawnej roszczenia, która powinna być również prawdopodobna (tak: Komentarz do art. 753 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U.64.43.296), [w:] D. Zawistowski, Postępowanie zabezpieczające. Komentarz. Wybór orzeczeń, Oficyna, 2007).
Uprawdopodobnienie w sprawach frankowych polega na uprawdopodobnieniu roszczenia o ustalenie nieważności tj. wykazania, iż umowa kredytu zawiera klauzule abuzywne, co winno skutkować nieważnością całej Umowy, jako niemożliwej do wykonania. W tego typu sprawach przyjmuje się, że mechanizm ustalania przez bank kursów waluty z odwołaniem do Tabeli Kursów, w istocie pozostawiający bankowi swobodę kształtowania wysokości zobowiązania, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta. Tym samym klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną banku w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta tj. dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną. Przy tym uprawdopodobnienia wymaga również roszczenie o zasądzenie świadczenia nienależnego , co następuje najczęściej przy pomocy dokumentów wytworzonych przez bank takich jak np. zaświadczenie w przedmiocie spłat kredytu, czy też w przedmiocie poniesionych kosztów kredytu.
b) Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia
Jeśli chodzi o drugą przesłankę udzielenia zabezpieczenia roszczenia, tj. interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia, w świetle art. 7301 § 2 k.p.c. istnieje on, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania.
W sprawach frankowych kredytobiorca posiada interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia roszczenia, mając na względzie, że zawarta pomiędzy stronami umowa kredytowa wygenerowała długoterminowy stosunek prawny, który nie został najczęściej w całości wykonany. Zatem uwzględnienie roszczeń kredytobiorcy o zwrot należności spełnionych dotychczas na rzecz banku nie będzie regulowało w sposób definitywny wzajemnych relacji stron. Stwierdzenie nieważności umowy przesądza nie tylko o możliwości domagania się zwrotu już spełnionych świadczeń, ale rozstrzyga również w sposób ostateczny o braku obowiązku spełniania na rzecz banku świadczeń w przyszłości, a więc o zezwoleniu na zaprzestanie spłaty kolejnych rat kredytu – tym bardziej, że najczęściej raty są cały czas spłacane w obawie przed wypowiedzeniem umowy kredytu.
Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia może zachodzić ze względu na ryzyko niewypłacalności banku wobec wielości spraw o unieważnienie umów waloryzowanych do waluty obcej . Należy bowiem zwrócić uwagę, że ryzyka i koszty, na które został narażony sektor bankowy w związku z upadkiem umów kredytowych waloryzowanych do CHF sprawiają, iż istnieje ryzyko, że skala obecnego zjawiska, w obliczu kierowanych roszczeń w sprawach frankowych, może spowodować całkowitą niewypłacalność banku. Rozwój wydarzeń w przyszłości wobec mnogości tzw. spraw frankowych może być niekorzystny dla banku i doprowadzić do niemożności zaspokojenia roszczeń kredytobiorcy w przyszłości.
Ponadto, patrząc na cały sektor bankowy należy stwierdzić, że banki już w chwili obecnej ponoszą bardzo istotne koszty oraz negatywne konsekwencje związane z kredytami walutowymi, w tym z unieważnieniem umów frankowych. Jako przykłady w literaturze wskazuje się:
- przerzucenie całości ryzyka walutowego na bank w wyniku upadku umowy;
- uznanie portfeli kredytów frankowych za istotne ryzyko dla polskiego sektora bankowego (z raportu polskiego sektora bankowego przygotowanego we wrześniu 2019 r. przez Trigon Dom Maklerski S.A. wynika, że z wyrokiem TSUE ws. Dziubak wiąże się maksymalne ryzyko dla sektora bankowego rzędu 70–90 mld zł);
- zawiązywanie dodatkowych wysokich rezerw na portfele kredytów frankowych przez banki (przykładowo w styczniu 2020 roku takie rezerwy utworzył Millennium Bank S.A.);
- sankcje nakładane przez Prezesa UOKiK (przykładowo można przytoczyć nałożenie na Getin Noble Bank kary w wysokości ponad 13,4 mln zł w związku ze stosowaniem klauzuli niedozwolonej w umowach frankowych).
Najwyższa szansa na udzielenie przez sąd zabezpieczenia roszczenia zachodzi w przypadku banków mających problemy finansowe, bowiem w takim przypadku może zachodzić realna szansa, iż wykonanie orzeczenia w przyszłości będzie utrudnione bądź niemożliwe.
Jako przykład można wskazać Getin Noble Bank S.A , który jest w trakcie realizacji planu naprawczego. Przyczynami uruchomienia planu naprawy było uzyskanie ujemnego wyniku finansowego i utrata rentowności prowadzonej działalności, a także poczynając od dnia 1 stycznia 2018 roku niespełnianie minimalnego wymaganego poziomu połączonego bufora kapitałowego. Fakt znajdowania się przez Getin Noble Bank S.A. w trudnej sytuacji finansowej potwierdza chociażby sprawozdanie finansowego GETIN NOBLE BANKU S.A. za rok zakończony dnia 31 grudnia 2019 roku wraz ze sprawozdaniem niezależnego biegłego rewidenta (opublikowane na stronie https://www.getinbank.pl/). Na wskazaną okoliczność słusznie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy w Warszawie, XXV Wydział Cywilny w postanowieniu z dnia 06.08.2019 r. (XXV C 355/18, opubl. LEX nr 2776447). Tym samym to klienci wskazanego banku winni mieć najwyższą szasnę na zawieszenie obowiązku płatności rat na czas trwania postępowania sądowego.
Przy tym istotnym argumentem za udzieleniem zabezpieczenia w sprawie frankowej jest okoliczność, iż brak wstrzymania obowiązku płatności rat i spełnianie świadczenia z nieważnej umowy kredytu doprowadzałyby do niezasadnego obciążenia kredytobiorcy i bezpodstawnego wzbogacania banku, bezzasadnie zwiększając skalę rozliczeń koniecznych w przypadku stwierdzenia nieważności umowy.
c) Sposób zabezpieczenia roszczenia o ustalenie nieważności umowy kredytu
Odnosząc się do sposobu zabezpieczenia należy wskazać, że następuje ono poprzez unormowanie praw i obowiązków stron postępowania na czas jego trwania ( art. 755 k.p.c.), co następuje najczęściej poprzez:
- wstrzymanie obowiązku dokonywania spłaty rat kredytu w wysokości i terminach określonych umową kredytu,
- zakazanie bankowi złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy
kredytu, - zakazanie bankowi przekazywania do Biura Informacji Kredytowej S.A. , Biura Informacji Gospodarczej InfoMonitor S.A. oraz innych podobnych podmiotów informacji o niedokonywaniu przez kredytobiorcę spłat rat.
d) Najnowsze orzecznictwo sądów powszechnych
W chwili obecnej można dostrzec, iż coraz więcej sądów przyznaje rację kredytobiorcom i udziela zabezpieczenia roszczenia na czas trwania postępowania.
Stanowisko co do możliwości zabezpieczenia roszczenia w tzw. sprawach frankowych zajmowały w ostatnim czasie sądy takie jak:
- Sąd Okręgowy w Warszawie, XXV Wydział Cywilny w postanowieniu z dnia 06.08.2019 r. (XXV C 355/18, opubl. LEX nr 2776447) w sprawie przeciwko Getin Noble Bank S.A.,
- Sąd Okręgowy w Warszawie, XXV Wydział Cywilny w postanowieniu z dnia 20.12.2019 r. (XXV C 1215/18, opubl. LEX nr 2765036) w sprawie przeciwko Getin Noble Bank S.A.,
- Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w postanowieniu z dnia 16.04.2020 r. (I C 606/20, niepubl.) w sprawie przeciwko Bankowi BPH S.A.
- Sąd Okręgowy we Wrocławiu, XII Wydział Cywilny w postanowieniu z dnia 09.04.2020 r. (XII C 174/20, niepubl.) w sprawie przeciwko mBank S.A.,
- Sąd Okręgowy we Wrocławiu, XII Wydział Cywilny w postanowieniu z dnia 17.04.2020 r. (XII C 592/18, niepubl.) w sprawie przeciwko PKO BP S.A.,
- Sąd Okręgowy we Wrocławiu, XII Wydział Cywilny w postanowieniu z dnia 06.05.2020 r. (XII C 988/19, niepubl.) w sprawie przeciwko mBank S.A.,
- Sąd Okręgowy w Poznaniu, XVIII Wydział Cywilny w postanowieniu z dnia 10.01.2020 r. (XVIII C 2186/19, niepubl.) w sprawie przeciwko BNP Paribas Bank Polska S.A.,
- Sąd Okręgowy w Gliwicach, I Wydział Cywilny w postanowieniu z dnia 18.02.2020 r.
(I C 70/20, niepubl.) w sprawie przeciwko Getin Noble Bank S.A.
e) Wnioski końcowe
Podsumowując powyższe rozważania należy wskazać, że instytucja zabezpieczenia roszczenia w sprawach frankowych może stanowić istotne ułatwienie dla kredytobiorców w dobie wzrostu kursu waluty. Przy tym, sądy powszechne coraz częściej przychylają się do argumentacji kredytobiorców i uwzględniają tego typu wnioski. Warto więc skorzystać z profesjonalnej pomocy prawnej celem należytego przygotowania wniosku o zabezpieczenie roszczenia.
Autor: Miłosz Filip, radca prawny.
