Już 26 października 2023 r. Sąd Najwyższy rozstrzygnie czy kredytobiorca posiada samodzielną legitymację do wystąpienia z powództwem o ustalenie nieważności umowy kredytu (sprawa III CZP 156/22).
Na 26 października 2023 r. zaplanowano posiedzenie Sądu Najwyższego w sprawie III CZP 156/22. Sąd Najwyższy udzieli odpowiedzi na pytanie zadane na mocy postanowienia z dnia 29 listopada 2022 r. wydanego przez Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny (V ACa 949/21).
Sąd Najwyższy rozstrzygnie:
1. czy w sprawie, w której dochodzone są roszczenia wywodzone z abuzywności klauzul umownych o ustalenie nieważności umowy kredytu i zwrot nienależnych świadczeń spełnionych na jej podstawie, zachodzi po stronie powodowej współuczestnictwo konieczne kredytobiorców? w razie pozytywnej odpowiedzi:
2. czy przystąpienie do sprawy osoby zawiadomionej w trybie art. 195 § 2 zdanie drugie k.p.c. po upływie terminu wskazanego w art. 195 § 2 zdanie trzecie k.p.c. jest bezskuteczne (art. 167 k.p.c.), czy też należy je potraktować jako wystąpienie z nowym powództwem?
Dla kredytobiorców niezwykle istotne jest, czy każdy z kredytobiorców ma legitymację do samodzielnego wystąpienia o ustalenie nieważności umowy, czy też nie. Problem tego rodzaju występują często na kanwie spraw, w których pomiędzy kredytobiorcami doszło do rozwiązania związku małżeńskiego i nie ma pomiędzy nimi porozumienia co do wystąpienia z powództwem przez obu byłych małżonków.
Broniąc poglądu o dopuszczalności samodzielnego wstąpienia z pozwem o ustalenie wskazuje się, że odmowa przyznania jednemu kredytobiorcy samodzielnej legitymacji procesowej uniemożliwiałaby mu skorzystanie z prawa do sądu. Wymaganie łącznego dochodzenia żądania tworzy bowiem wobec konsumenta dodatkowe utrudnienie dla skutecznego dochodzenia ochrony prawnej. Formułowanie nieuzasadnionych i zbędnych z perspektywy ochrony praw konsumenta wymagań co do współuczestnictwa może być zatem kwestionowane jako nieproporcjonalne także w kontekście prawa do skutecznego środka przewidzianego w art. 7 dyrektywy 93/13 i art. 47 Karty Praw Podstawowych UE. W konsekwencji z uwagi na specyfikę ochrony konsumenckiej nie można wymagać, by skorzystanie z niej uzależnione było od stanowiska współkredytobiorcy, a akceptacja skutku upadku umowy tylko przez część z nich winna prowadzić do uzyskania proporcjonalnej i zindywidualizowanej sankcji.
Co istotne, skoro na nieważność czynności prawnej może się powołać każda osoba zainteresowana, to legitymowanym jest każdy zainteresowany w ustaleniu tej nieważności bez względu na to, czy zainteresowanymi w takim ustaleniu są w tym samym stopniu również inne osoby. Z tej przyczyny po stronie zainteresowanych w ustaleniu nieważności bezwzględnej czynności prawnej nie zachodzi współuczestnictwo konieczne (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 sierpnia 1970 roku, III CZP 49/70).
W tym kontekście przywołać można również treść wyroku Sądu Najwyższego z dnia V CSK 424/17: „Przypomnieć należy, że zasadą wyrażoną w art. 73 § 1 k.p.c. jest działanie każdego współuczestnika w imieniu własnym (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2005 r., II CK 487/04, nie publ. i z dnia 17 listopada 2010 r., I CSK 67/10, nie publ.). Według utrwalonych poglądów brak jest współuczestnictwa koniecznego, niezależnie od tego, czy dotyczy to świadczenia, czy ustalenia w stosunku do jednego lub wszystkich uczestników, że zawarta umowa jest bezwzględnie nieważna (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2007 r., II CSK 478/06 oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2006 r. oraz z dnia 18 września 2013 r., V CNP 84/12, nie publ.). Dla rozpoznania niniejszej sprawy jest charakterystyczne, że między pozwanym A. Ś. a siostrzaną spółką K. – 1 toczył się spór sądowy o ustalenie nieważności tej samej umowy pożyczki i mocą wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 27 października 2012 r., sygn. akt I C (…) oraz wyroku Sądu Apelacyjnego w (…) z dnia 9 maja 2013 r., sygn. akt I ACa (…) zapadło już prawomocne rozstrzygnięcie, stwierdzające nieważność umowy pożyczki. Sprawa ta pokazała, że można wystąpić o ustalenie nieważności stosunku zobowiązaniowego między jednym z dłużników a wierzycielem i pogląd ten podziela skład rozpoznający obecną sprawę”.
W świetle powyższego, Sąd Najwyższy powinien przyjąć, iż dopuszczalne jest samodzielne wystąpienie przez kredytobiorcę z powództwem o ustalenie nieważności umowy kredytu i że w takiej sytuacji nie mamy do czynienia ze współuczestnictwem koniecznym. Jakie będzie rozstrzygnięcie? Tego dowiemy się już 26 października 2023 r.
Informacja o rozstrzygnięciu będzie dostępna na stronie Sądu Najwyższego: http://www.sn.pl/sprawy/SitePages/e-Sprawa.aspx?ItemSID=20066-9e7a8ec9-46f5-4dbf-9cdb-ed229152e5ef&ListName=esprawa2022&Search=III%20CZP%20156/22
Autor: Miłosz Filip, radca prawny.
