Analiza najnowszego orzecznictwa tzw. Wydziału Frankowego (XXVIII Wydział Cywilny Sądu Okręgowego w Warszawie) w przedmiocie zabezpieczenia roszczeń o ustalenie nieważności umowy kredytu indeksowanego do CHF bądź denominowanego w CHF wskazuje, iż przedmiotowy sędziowie referenci orzekający w tym wydziale udzielają zabezpieczeń o charakterze antycypacyjnym.
Sędziowie przestali upatrywać istnienia interesu prawnego jedynie w zagrożeniu bądź uniemożliwieniu realizacji wyroku, lecz zaczęli dostrzegać, iż sam fakt spłaty przez kredytobiorcę świadczenia nienależnego na rzecz banku w kwocie wyższej aniżeli kwota uzyskanego kapitału przemawia za koniecznością udzielenia kredytobiorcy tymczasowej ochrony, tak aby nie powiększać skali wzajemnych rozliczeń oraz aby uniknąć roszczeń restytucyjnych banku.
W uzasadnieniu postanowienia z dnia 19.03.2021 r. w sprawie o sygn.. akt XXV C 454/21 SSO Piotr Bednarczyk opowiedział się za interpretacją, iż przepis art. 7301 § 2 k.p.c. powinien być wykładany w sposób zapewniający maksymalne zastosowanie regulacji płynących z prawa europejskiego w tym Dyrektywy 93/13, której implementacją są polskie przepisy art. 3851 i następne k.c. Sąd wskazał, że rozważane regulacje zmierzają do zaniechania stosowania przez przedsiębiorców niedozwolonych postanowień umownych, w tym do zapewnienia pełnej restytucji świadczeń spełnionych na podstawie takich warunków (por wyrok TSUE w sprawie C-154/15). W wyroku C- 407/18 TSUE wskazał, że niezgodne z przepisami powołanej dyrektywy są regulacje krajowe, które uniemożliwiają sądowi zawieszenie postępowania egzekucyjnego do czasu zbadania podniesionych przez konsumenta zarzutów abuzywności umowy. Wyrok ten zapadł na skutek odesłanie prejudycjalnego w sprawie odpowiadającej polskiemu powództwu o pozbawienie wykonalności aktu notarialnego, w którym konsument poddał się egzekucji dla zabezpieczenia umowy kredytowej. Skoro zgodnie z powołanym orzeczeniem dopuszczalne jest zabezpieczenie roszczenia konsumenta poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego zmierzającego do wykonania potencjalnie abuzywnych postanowień umowy, to tym bardziej dopuszczalne jest wstrzymanie wykonania umowy tego rodzaju, która z wysokim prawdopodobieństwem może być nieważna.
Wedle Sądu Okręgowego celem postępowania jest nie tylko sądowe potwierdzenie nieważności umowy na skutek usunięcia z niej klauzul abuzywnych, ale także zapobieżenie spełnianiu świadczeń na ich podstawie. Odmowa zabezpieczenia oznaczałaby zatem zezwolenie sądu na realizację abuzywnej umowy i skutkowała koniecznością wytoczenia kolejnego powództwa o zapłatę, aby zrealizować w pełni skutek restytucyjny związany z uznaniem określonych postanowień za abuzywne. Uregulowanie stosunków między stronami na czas trwania procesu polegające na wstrzymaniu obowiązku spłaty rat, które z racji nieważności umowy nie są należne, pozwala na uniknięcie kolejnego procesu o ich zwrot. Taki proces należałoby traktować jako poważne utrudnienie realizacji celu postępowania.
W świetle powyższego za uprawdopodobnieniem interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia przemawia już zatem sam fakt, że kredytobiorca przez czas trwania procesu pozbawiony będzie ochrony wynikającej z dyrektywy 93/13 i w dalszym ciągu będzie zobowiązany do spłaty rat na podstawie niedozwolonych postanowień nieważnej umowy kredytu, co dodatkowo zwiększy skalę wzajemnych rozliczeń i spowoduje konieczność wytoczenia przez bank kolejnego procesu o zwrot kapitału. Wystąpienie przez bank z tzw. roszczeniami restytucyjnymi stanowiłoby utrudnienie celu postępowania z powództwa kredytobiorcy o ustalenie nieważności umowy kredytu, co uzasadnia udzielenie zabezpieczenia roszczenia na czas trwania procesu.
Na marginesie, należy zwrócić uwagę, że na analogicznym stanowisku stanął Sąd Okręgowy w Warszawie, XXVIII Wydział Cywilny w szeroko komentowanym w mediach postanowieniu w sprawie o sygn. akt. XXVIII Cz 5/21. Co ciekawe, w podobnym stanie faktycznym Sąd Okręgowy w Warszawie, XXIV Wydział Cywilny już w lipcu 2020 roku w sprawie o sygn. akt XXIV C 817/20 uznał że do udzielenia zabezpieczenia wystarczająca jest okoliczność, iż strona powodowa spełniła świadczenie nienależne w kwocie wyższej aniżeli kwota kapitału.
W świetle powyższego należy prognozować, iż najnowsze korzystne dla kredytobiorców orzecznictwo Wydziału Frankowego w przedmiocie udzielania zabezpieczeń w sprawach frankowych znajdzie swoje odzwierciedlenie w wydawanych w przyszłości wyrokach.
Autor: Miłosz Filip, radca prawny.
