W dniu 16.02.2021 r. Sąd Najwyższy w składzie 3 sędziów Izby Cywilnej w sprawie III CZP 11/20 wydał uchwałę, zgodnie z którą kredytobiorcy, który spłacał kredyt – w związku z wykonaniem nieważnej umowy kredytu – przysługuje roszczenie o zwrot wpłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu.
Problem prawny, jaki był rozpatrywany przez SN w związku z zdanym przez sąd powszechny pytaniem prawnym dotyczył tego, którą z teorii należy stosować do rozliczenia stron w przypadku ustalenia nieważności umowy kredytu – teorię salda, czy teorię dwóch kondycji. Dotychczas w orzecznictwie sądów powszechnych wyrażano odmienne poglądy w tym zakresie. Powodowało to, iż kredytobiorcy występując przeciwko bankom z powództwem o ustalenie nieważności umowy oraz o zasądzenie świadczenia nienależnego niejednokrotnie zastanawiają się w jaki sposób winno nastąpić rozliczenie z bankiem w przypadku ich wygranej, w tym jaka kwota – i czy w ogóle – zostanie rzeczywiście na ich rzecz zasądzona. Stanowiło to dodatkową trudność w sporze z bankiem.
Już w sierpniu 2020 roku na łamach Blogu Kancelarii szczegółowo opisaliśmy argumenty przemawiające na korzyść teorii dwóch kondykcji, co ostatecznie potwierdził SN we wspomnianej uchwale. Wydane przez SN orzeczenie z dnia 16.02.201 r. potwierdza słuszność dotychczasowego stanowiska prezentowanego przez Kancelarię w licznych sporach z bankami, co dla każdego kredytobiorcy rokuje uzyskaniem jeszcze lepszego rezultatu w procesie.
Jak wynikało z ustnych motywów rozstrzygnięcia SN stanął na stanowisku, iż teoria salda nie znajduje uzasadnienia prawnego. Skoro zawarta przez strony procesu umowa kredytu uznana została za nieważną ze skutkiem ex tunc (wstecznym), kredytobiorca ma prawo domagać się zwrotu spełnionych świadczeń nawet jeśli nie spłacił jeszcze kapitału kredytu w PLN. Jego roszczenie istnieje niezależnie od roszczenia banku o zwrot udzielonego kredytu i może być realizowane w procesie bez potrzeby dokonywania wzajemnej kompensacji roszczeń (co następowało w przypadku teorii salda).
Komentowane orzeczenie SN daje nadzieję, że równie prokonsumenckie podejście, korzystne dla kredytobiorców, zaprezentuje SN w uchwale, której wydanie zaplanowano na 25.03.2021 r., a która ma zostać podjęta w związku z pytaniami prawnymi Małgorzaty Manowskiej – Pierwszej Prezes Sądu Najwyższego. Więcej na ten temat przeczytać można na naszym Blogu.
Autor: Miłosz Filip, radca prawny
