Kancelaria Radców Prawnych

niewaznosc umowy ge money bank
Aktualności

Brak możliwości utrzymania umowy kredytu indeksowanego GE Money Bank w mocy

W ostatnim czasie na gruncie spraw dot. wzorca umownego stosowanego przez GE Money Bank – ze względu na nietypową konstrukcję tego rodzaju umów – dostrzegalny pozostaje spór orzeczniczy co do możliwości utrzymania umowy kredytu w mocy po usunięciu z jej treści postanowień o charakterze abuzywnym.

Klauzule indeksacyjne w umowach GE Money Bank

Uczynienie dalszych rozważań w tej materii poprzedzić należy przypomnieniem, że „standardowo” wzór umowy stosowany przez GE Money zawierał następujące klauzule indeksacyjne:

  • § 17 ust. 2 umowy„Kursy kupna określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna.”
  • § 17 ust. 3 umowy„Kursy sprzedaży określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży.”

Tym samym, klauzule indeksacyjne stosowane przez GE Money Bank – przeciwnie do postanowień powszechnie stosowanych przez inne banki – odwoływały się wprost do kursu średniego NBP zmodyfikowanego jedynie o marżę kupna/sprzedaży banku.

Czy umowa kredytu frankowego może zostać utrzymana w mocy po wykreśleniu klauzul?

Na tle tak skonstruowanego wzorca orzecznictwo oraz doktryna od dłuższego czasu próbuje odpowiedzieć na pytanie, czy w ramach procesu zainicjowanego przez kredytobiorcę z umowy możliwe jest „wykreślenie” jedynie tej części postanowień „wprowadzających” marżę banku oraz utrzymanie umowy w mocy jako kredytu przewidującego mechanizm indeksacji w oparciu o „czysty” kurs średni NBP.

Po dokonaniu gruntownej analizy orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz mając na względzie cele dyrektywy 93/13 na powyższe pytanie odpowiedzieć należy przecząco, albowiem konieczność usunięcia z ocenianych klauzul indeksacyjnych części dot. marży banku pociąga za sobą bezskuteczność całych postanowień i dalej nieważność umowy kredytu.

Dzieje się tak, gdyż zgodnie z ukształtowaną linią orzeczniczą TSUE wykreślenie wyłącznie elementu postanowienia o charakterze niedozwolonym pozostaje każdorazowo niedozwolone w sytuacji, w której prowadziłoby do to naruszenia istoty postanowienia i stanowiłoby to niedozwoloną zmianę warunku umownego przez sąd krajowy.  W przypadku klauzul stosowanych przez GE Money Bank sporne warunki nie stanowią natomiast odrębnych i samodzielnych postanowień, a składają się na jeden warunek dotyczący ustalania kursu kupna waluty oraz kolejny warunek dotyczący ustalania kursu sprzedaży waluty. Odrębny warunek odnosi się do odrębnej materii, którą reguluje – np. odsetki za opóźnienie oraz odsetki za zwłokę, czy możliwość wypowiedzenia umowy z danej przyczyny. Oceniane postanowienia wymogów tych nie spełniają.

Analiza orzecznictwa

W tym miejscu powołać należy się w pierwszej kolejności na treść wyroku TSUE z dnia 26 marca 2019 r. w sprawie Abanca Corporacion Bancaria SA (sprawy połączone C-70/17 i C 179/17). W sprawie tej TSUE oceniał treść postanowienia, zgodnie z którym: „Niezależnie od wskazanego okresu obowiązywania niniejszej umowy bank będący wierzycielem może postawić kredyt w stan wymagalności, wypowiadając umowę i uznając, że dług podlega natychmiastowej spłacie w całości, w szczególności w przypadku braku zapłaty w terminie jednej, kilku lub wszystkich rat określonych w klauzuli drugiej [dotyczącej spłaty kapitału]” oraz „dług podlega natychmiastowej spłacie w całości, w szczególności w przypadku braku zapłaty którejkolwiek z rat.” Bank wskazywał, iż aby przywrócić równowagę kontraktową wystarczy usunąć z ww. zapisów – odpowiednio słowa „jednej” lub „którejkolwiek z”, bowiem abuzywność postanowienia wyrażała się właśnie w tym, że bank mógł żądać spłaty całego kredytu w razie zwłoki choćby z jedną ratą, co prowadziło do naruszenia równowagi kontraktowej. TSUE jednoznacznie wskazał natomiast, że działanie tego rodzaju prowadziłoby do zmiany istoty spornego warunku oraz negatywnie wpływałoby na odstraszający skutek nieuczciwych klauzul, co doprowadziło Trybunał do wydania poglądu co do niedopuszczalności usunięcia jedynie części postanowienia.

Twierdzenia powyższe TSUE potwierdził w wyroku z dnia 29 kwietnia 2021 roku w sprawie C-19/20 Bank BPH (sprawie bezpośrednio dotyczącej ocenianego wzorca umownego), wskazując, iż przepisy dyrektywy 93/13 nie pozwalają aby uznany za nieuczciwy warunek umowny został częściowo utrzymany w mocy poprzez usunięcie elementów przesądzających o jego nieuczciwym charakterze, w sytuacji gdyby usunięcie to prowadziłoby do mającej wpływ na istotę tych warunków zmiany ich treści.

Tym samym, z umów stosowanych przez GE Money Bank nie jest możliwe wykreślenie jedynie tej części postanowień odnoszących się do marży i dalsze utrzymanie umowy kredytu w mocy, gdyż działanie tego rodzaju byłoby uprawnione wyłącznie w sytuacji gdyby element dotyczący marży stanowił odrębne zobowiązanie umowne, którego usunięcie nie wpływałoby na istotę pozostałej części postanowienia. Taka sytuacja w ocenianej sprawie nie ma jednak miejsca.

Wyrok Sądu Najwyższego z 1 czerwca 2022 r.

Prawidłowości przedstawionego poglądu nie zmienia nadto treść wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2022 r., sygn. akt II CSKP 364/22, gdyż wskazane orzeczenie wadliwie przywołuje jakoby możliwość wyraźnego rozróżnienia części postanowienia odwołującego się do kursu średniego NBP oraz części odwołującej się do marży banku wynikała z treści wyroku TSUE z dnia 7 sierpnia 2018 r. w sprawach położonych C-94/17 i C-96/17. Należy wyraźnie podkreślić – a czego nie dostrzegł Sąd Najwyższy – że na gruncie rzeczonego judykatu (którego przedmiotem była ocena zakresu wzajemnego powiązania postanowień dotyczących odsetek za opóźnienie oraz odsetek kapitałowych, w tym czy eliminacja postanowienia dot. odsetek za opóźnienie prowadzi do konieczności wykreślenia również odsetek kapitałowych) TSUE podkreślił, że warunek umowny można ocenić jako samodzielny wyłącznie w wypadku gdy jego cel i zastosowanie były inne niż cele i zastosowanie pozostałego elementu ocenianego postanowienia. W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy pominął, że w przypadku klauzul indeksacyjnych stosowanych przez GE Money Bank, sposób korygowania kursu średniego NBP o marżę kupna/sprzedaży nie pełnił jakiejkolwiek samodzielnej roli (przeciwnie do sytuacji ocenianej przez TSUE w sprawach połączonych C-94/17 i C-96/16), a zatem element postanowienia odnoszący się do marży banku – jako zaledwie część składowa klauzuli indeksacyjnej – nie może zostać „wykreślony” bez uszczerbku dla pozostałej części postanowienia.

Gwoli uzupełnienia należy wyraźnie przy tym podkreślić, że nawet ewentualne przyjęcie założenia przeciwnego i tak nie skutkowałoby koniecznością oddalenia hipotetycznego powództwa o ustalenie nieważności umowy, gdyż niezależną podstawą do uznania umowy kredytu za nieważną jest już tylko fakt obarczenia konsumenta całością ryzyka walutowego bez udzielenia mu dostatecznego pouczenia co do zakresu owego ryzyka

autor: Radca prawny Maciej Rączkowski

Możliwość komentowania Brak możliwości utrzymania umowy kredytu indeksowanego GE Money Bank w mocy została wyłączona
Skontaktuj się z nami!Umów się z radcą prawnym na rozmowę!